PİRİNÇ
Pirinç, bakır çinko alaşımıdır. Endüstriyel bir alaşımda çinko oranı en fazla % 46’dır. Pirinç kaplama ,bir parçanın yüzeyine , elektroliz yoluyla ince bir pirinç tabakası çökeltmeye dayanan işlem. Pirinç ,en çok kullanılan bakır alaşımıdır. Tarihi M.Ö. 51. yy. ’a kadar uzanır. Hatta , daha çinkonun bile bilinmediği devirlerde bu alaşım, “SEMENTASYON” denen usulle hazırlanıyordu: Bakır kırıntıları, çinko oksit (çinko karbonat cevheri kalamin) ve kömürle birlikte potada ısıtılıyor, oksit’ in indirgenmesiyle meydana gelen çinko bakır içine dağılıyor ve genellikle %20 çinkolu ergimiş alaşım elde ediliyordu. Pirinçlerin başlıca üstünlükleri şunlardır: Çok şekilli işlenmesini sağlayan levha ve tel haline gelme özelliği, mekanik direnç ; atmosferin aşındırıcı etkisine karşı dayanıklılık; ergime ve döküm kolaylığı ve özellikle ,ucuz bir maden olan çinkonun katılması sebebiyle maliyet fiyatının düşük olması . Ayrıca bazı pirinçlerin parlaklığı ve rengi , bunların mücevhercilikte kullanılmasıyla pirincin rengi kırmızıdan pembeye, çinko oranı %30-40 ‘a çıkınca da sarıya döner. Pirinç dökümcülüğünün en büyük özelliği çinkonun çok kolay oksitlenerek beyaz çinko oksit dumanları yaymasıdır; bu yüzden , banyo yüzeyini titizlikle korumak gerekir. Bileşimine göre pirinçler soğukta veya sıcakta işlenir : Çinko yüzdesi 10 ‘dan düşük (alfa fazı) ve 38’den fazla olan pirinçler genellikle sıcakta işlenir; %10 ile 38 arasında çinko katılmış pirinçler ise soğukta şekil değiştirir (beta fazı) • Adi pirinçler : Bileşiminde %20’ye kadar çinko bulunan adi pirinçler , mücevhercilikte ve kuyumculukta , küçük dekoratif parçaların yapımında kullanılır (Paris bronzu , altın taklidi, tombak , krizokal ). Çinko yüzdesi 28 ile 36 arasında olanlar dövülgen alaşımlardır; bunların en önemlisi , fişek kovanlarının veya lamba duylarının yapımında kullanılan çekme pirincidir (67-33). Çinko oranı yüzde 40 veya daha fazla olanlar talaş kaldırma pirinçleridir (60-40) . Otomatik takım tezgahlarında kolayca işlenebilmek için bunlara genellikle %1 kurşun katılır. • Özel pirinçler: Mekanik direnci ve aşınmaya karşı dayanıklılığını arttırmak için pirinçlere % 1 ile 5 oranında kalay , alüminyum , demir , nikel, manganez gibi elementler katılır. Bu alaşımlar, “ yüksek mukavemetli pirinçler” ‘i meydana getirir ve bazen yanlışlıkla “yüksek mukavemetli bronzlar” diye de adlandırılır. Bu pirinçlerde, kırılma yükü 50kg/mm2’ye ,uzama ise %30’a ulaşır; halbuki adi pirinçlerde aynı nitelikler 40kg/mm2 ‘ile %30’dur. Bunlar özellikle işlenmiş parçalar şeklinde( kondanstör ve ısı değiştirici boruları ) veya yüksek bir mekanik dirençle birlikte büyük bir -sızdırmazlık isteyen döküm parçaları şeklinde (vanalar, musluklar, basınçlı gaz ve sıvılar için karterler) kullanılır. Sınai pirinçler üzerinde yapılabilen tek ısıl işlem tavlamadır. Pirinçlerin başlıca üstünlükleri şunlardır: Çok çeşitli biçimlerde işlenmesini sağlayan levha ve tel durumuna gelebilme özellikleri , mekanik dirence sahip olmaları, atmosferin aşındırıcı etkisine karşı dayanıklılıkları, ergime ve döküm kolaylığı ve özellikle , ucuz bir maden olan çinkonun katılmasından dolayı fiyatının düşük olması bazı pirinçlerin parlaklığı ve rengi bunların mücevhercilikte kullanılmasını sağlar. Saf durumdayken kırmızı olan pirincin rengi çinkonun katılmasıyla pembeye , çinko oranı% 30 ile %40’a çıkınca da sarıya döner.
